Het is dit jaar 1700 jaar geleden dat het eerste oecumenische concilie gehouden werd in Nicaea. De belijdenis die daar is opgesteld is (in iets aangepaste vorm) nog steeds de belijdenistekst die alle kerken op aarde verbindt. In de media is er al heel wat aandacht voor, en dat zal zeker meer worden. Er hangt rond het concilie en de belijdenis nogal wat ‘ruis’ als ik het zo mag zeggen.
Een van de redenen voor de ruis is de afkeer van dogmatiek, die diep in onze westerse cultuur zit. Dat hangt samen met de opkomst van de ‘Verlichting’ als beweging waarin de autonomie van de mens centraal staat. We bepalen zelf wel wat we geloven. Vaste dogma’s zijn dan een beperking van onze ruimte en onze spiritualiteit. Zelf ben ik grotendeels zo opgevoed. Het woord dogmatiek klonk in ons gezin een beetje als een vies woord. Tijdens mijn studie werd ik aangetrokken door de eerste eeuwen van de kerk. De jonge frisse kerk die haar weg zoekt in het Romeinse Rijk en tegen de verwachting en de verdrukking in groeit tot een grote beweging. Langzaamaan ontdekte ik dat de taal van de vroege belijdenissen, zoals die van Nicaea eerder liturgische en poëtische taal is dan definiërende taal. Anders gezegd: dit soort teksten bezingt een geheim. Een belijdenis moet je zingen, zoals de kerk van alle eeuwen dat gedaan heeft. Meestal na de verkondiging. Het gaat dus niet om dogma’s die je moet geloven, maar om een poging te verwoorden wat onzegbaar is.
Dat brengt me terug bij het concilie van Nicaea. Dat probeert te vatten hoe Jezus mens is als wij en tegelijk een bijzondere band heeft met God. Meer dan dat: Hij komt van Godswege, is zelfs God met ons, Immanuel. Dan komt het concilie met het prachtige beeld: licht van licht. Een in de eerste eeuwen veel gebruikt beeld voor Christus. Wie de iconen uit de Oosterse traditie kent, beseft maar al te goed aan wat voor wonder we hier raken. Of om het met Paulus te zeggen, dat is ons bekend gemaakt. wat geen oog heeft gezien, en wat geen oor heeft gehoord en wat in geen mensenhart is opgekomen, dat is ons bekend gemaakt.
Vanuit kerst leven we in onze soms donkere wereld vanuit dat geheim.
Paul Wansink