(Lied van Maarten Luther bij psalm 46)
Eind oktober, de 31e is het hervormingsdag. Vroeger werd die dag in menige Protestantse kerk nog gevierd. Tegenwoordig is het al heel wat als je er als predikant in de zondag ervoor of erna enige aandacht aan besteedt. Dat komt natuurlijk mede door de toegenomen waardering voor de Katholieke traditie en de groei van de oecumene na de Tweede Wereldoorlog. We hebben geleerd dat we het als christenen samen moeten doen in deze wereld.
Maar dat is niet het hele verhaal. Ik vermoed dat ook de ’theologie’ van de reformatie en zeker ook die van Maarten Luther, de belangrijkste kerkhervormer, niet meer zo populair zijn. Die theologie vindt u prachtig samengevat in de eerste regel van Maarten Luthers beroemdste lied: ‘Een vaste burcht is onze God’. In de geloofsbeleving en ervaring van Luther stond God als een muur, een wal waarachter je kunt schuilen. Luther twijfelde aan van alles. Vooral aan zijn eigen geloof en hij zag de toekomst van de wereld soms somber in. Wie ooit depressief was vindt Luther aan zijn zijde. Maar al zijn twijfel en zijn zorg valt steeds weer weg als hij zich richt tot de eeuwige God. Die is betrouwbaar, die staat als een vaste burcht. En al het kwaad van deze wereld zal uiteindelijk wijken voor Gods overwinnende liefde in Christus. Dat staat als een huis. Zoals ook het lied van Luther staat als een huis.
Maar wij mensen van het begin van de 21e eeuw hebben wat meer twijfel over die God. Is Hij wel een vaste burcht? Is zijn weg in Jezus Christus niet ten diepste een kwetsbare weg? En wij aarzelen wat met al te grote woorden. Ik bespeur ook in onze tijd veel twijfel. Daar ligt een overeenkomst met Luther, in dat opzicht is hij heel modern. Voorzichtig zouden wij ons door Luther misschien kritisch kunnen laten bevragen of onze twijfel misschien niet iets te veel twijfel aan God is en vooral dat zou een echt kritische vraag van de hervormer aan ons kunnen zijn — of onze twijfel misschien niet iets te gemakkelijk uitgaat van de goedheid van ieder mens. Anders gezegd: Luther stelt in elk geval mij de vraag of we soms niet iets te hoog van de mens denken en te laag van God.
Misschien denkt u nu wel: wat een moeilijke praat. Toch hoop ik dat u iets herkent van de spanning tussen twijfel en vertrouwen. Rond hervormingsdag vind ik het mooi te beseffen dat we aan van alles kunnen twijfelen, maar dat we niet hoeven te twijfelen aan Gods goedheid en trouw. Die staat inderdaad als een vaste burcht en die zal het kwaad keren.
Paul Wansink